ARTYKUŁ: Jak „słuchać sercem” i zrozumieć emocje dziecka?
Czym jest empatia?
Empatia to inaczej zdolność odczuwania stanów emocjonalnych, uczuć innych osób. Pomaga nam nie tylko zrozumieć zachowania, emocje, uczucia, ale postawy i motywy kierujące czyimś zachowaniem. Bez wątpienia to empatia czyni nas w pełni istotami ludzkimi. Pozbawieni możliwości odczuwania empatii stajemy się podobni do AI (sztucznej inteligencji), służącej jedynie do mechanicznego i bezrefleksyjnego wykonywania zadań.
Empatia kompetencją przyszłości
We współczesnym świecie bardzo dużo mówi się o kompetencjach przyszłości. Warto zauważyć, że taką kluczową kompetencją, która będzie warunkowała nie tylko rozwój emocjonalny, ale i zawodowy, życiowy człowieka będzie EMPATIA.
Rozumienie emocji, odczuć własnego dziecka i zdolność do empatyzowania w jego przeżyciach i doświadczenia to dobra droga do wychowania empatycznej młodej osoby.
Rozwój empatii u człowieka wiąże nie tylko z wychowaniem, ale także z neurobiologią. Za jej (empatii) powstanie odpowiedzialna jest plastyczność mózgu, która sprawia, że możliwe staje się utrwalanie połączeń nerwowych składających się na struktury tworzące empatię.
Rola neuronów lustrzanych w empatii
To dzięki neuronom lustrzanym, które zostały odkryte na przełomie lat 80. i 90. XX wieku jesteśmy zdolni i zdolne do odwzorowywania zachowań, i odczuć innych osób. Aktywność neuronów lustrzanych jest widoczna nie tylko gdy obserwujemy ruch innej osoby, ale także podczas śledzenia jej reakcji emocjonalnej. Umożliwia to zrozumienie drugiego człowieka. Osiągnięcie stanu nazywanego przez psychologów empatią.
Jak w praktyce sprawdzić działanie neuronów lustrzanych? Zrób prosty test.
Uśmiechnij się do przechodnia lub osoby siedzącej obok ciebie. Sprawdź, czy także odpowie uśmiechem.
Jak pokazują badania, neurony lustrzane są najbardziej aktywne u tych osób, które w testach na empatię zdobyły najwyższą ilość punktów.
Dysfunkcje w obrębie tych obszarów mózgu, niemożność współodczuwania z innymi ma miejsce między innymi u cierpiących na zaburzenia ze spektrum autyzmu. Całkowicie pozbawione empatii są osoby o osobowości psychotycznej.
Jednakże to, czy dziecko będzie rezonowało z emocjami innych osób, zależy w dużej mierze od warunków środowiska, w jakim dorasta. Wszystko czego doświadcza w pierwszych latach życia, ma wpływ na kształtowanie się jego mózgu i połączeń neuronalnych. Niemiecki neurobiolog, psychoterapeuta Joachim Bauer zwraca uwagę na istotę wzmacniania działania i funkcji neuronów lustrzanych. Najlepiej rozwijają się one w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Poprzez uczenie dzieci empatii w ich naturalnym środowisku domowym.
Nie bez powodu kładzie duży nacisk na rozwój tej kompetencji u dzieci. Mądre i empatyczne podejście do dziecka realizuje się poprzez wsłuchiwanie się w jego emocje. Przez pozwolenie dziecku na wyrażenie jego uczuć, towarzyszenie mu w przeżyciach, których doświadcza. To podejście uczy nie tylko rozpoznawania, ale również nazywania stanów emocjonalnych, jakie przeżywają najmłodsi.
Pamiętaj także, że bardzo ważne są Twoje reakcje na zachowanie dzieci. Jeśli dziecko zrobi coś, co wywoła Twoją złość, nie rań, nie upokarzaj, nie zawstydzaj. Pokaż dziecku, co czujesz i ucz odpowiedzialności za swoje czyny.
Dla dziecka najważniejsze są Twoje reakcje. To je zapamiętuje najbardziej i na ich podstawie buduje swoje poczucie wartości i postrzeganie świata.
Empatyczny dialog z dzieckiem
WAŻNE: Wsłuchuj się w emocje swojego dziecka. Nie bagatelizuj ich. Traktuj je poważnie.
Towarzysz dziecku, kiedy odczuwa różne emocje. Niech czuła obecność wyraża się zawsze w uważnym słuchaniu komunikatów, jakie kieruje do Ciebie pociecha. Pamiętaj, że za każdą emocją dziecka kryje się konkretny przekaz. Zastanów się, co dziecko mówi do Ciebie, kiedy demonstruje określone emocje. Pozwól dziecku także doświadczać świat na miarę jego możliwości i potrzeb.
Dla dziecka najistotniejsze są Twoje reakcje, a nie słowa [1]. Należy uświadomić sobie także, co kieruje Twoimi reakcjami wobec dziecka, co także może spowodować pozytywne zmiany w naszym zachowaniu i jakie przesłanie chcę mu przekazać.
Dziecko potrzebuje czuć, że jest ważne i kochane, a jego potrzeby są brane pod uwagę. Jeśli chcesz, aby dzieci stały się empatycznymi ludźmi w przyszłości pamiętajmy, że to właśnie “emocje naszych dzieci są najcenniejsze bo tam przechowują swoje poczucie tożsamości i odczucie własnej egzystencji”[2]
Chcesz porozmawiać z wykwalifikowanym psychologiem lub terapeutą o emocjach swojego dziecka? Zgłoś się do HKF Centrum we Wrocławiu, a odpowiemy na wszystkie nurtujące Cię pytania w kwestii diagnozy, terapii i rozwoju Twojej pociechy!
[1] “W sercu emocji dziecka”, I. Filliozat Kraków 2015
[2] Jw.
Bibliografia:
I. Filiozat, “W sercu emocji dziecka”, Kraków 2015
