ARTYKUŁ: Snoezelen a zaburzenia Integracji Sensorycznej (SI)
Zmysły odgrywają kluczową rolę w rozwoju, ponieważ to właśnie one kształtują sposób w jaki dziecko, przetwarza i reaguje na otaczający świat. Pierwsze doświadczenia sensoryczne wpływają na fizyczny, emocjonalny i poznawczy aspekt życia małego człowieka. Dziecko dotyka, słucha, widzi, smakuje, odczuwa własne ciało.
Z tekstu dowiesz się, czym charakteryzuje się teoria Integracji Sensorycznej (SI), w jaki sposób pomaga zrozumieć oraz czym są zaburzenia SI. Ponadto przedstawimy możliwości terapii Snoezelen oraz jak skutecznym uzupełnieniem może być dla Integracji Sensorycznej (SI).
Czym jest teoria Integracji Sensorycznej?
To koncepcja opracowana przez amerykańską psycholog i terapeutkę zajęciową dr A. Jean Ayres. Opisuje ona sposób, w jaki mózg przetwarza informacje płynące z bodźców pochodzących zarówno z otoczenia, jak i z ciała, organizuje je i odpowiada na nie adekwatnymi reakcjami.
Mózg przetwarza informacje sensoryczne, tworząc z nich spójne doświadczenia. Gdy proces ten przebiega prawidłowo, odbieramy świat jako bezpieczne i przyjazne miejsce, a integracja sensoryczna przebiega bez zakłóceń. Jednak w przypadku zaburzeń tego procesu, dzieci mogą mieć trudności z przetwarzaniem bodźców, co skutkuje nieadekwatnymi reakcjami na sytuacje codzienne.
Objawy zaburzeń Integracji Sensorycznej (SI)
Objawy nieprawidłowego przetwarzania bodźców mogą przybierać różne formy, ponieważ każde dziecko reaguje inaczej:
Nadwrażliwość sensoryczna
Dziecko może unikać dotyku – nie lubi przytulania, obcinania paznokci, czesania włosów. Jest wybredne, jeśli chodzi o jedzenie, szczególnie pod kątem konsystencji, zapachu czy temperatury potraw. Może przesadnie reagować na światło, hałas, a także drażnią je metki, szorstkie tkaniny lub przylegające ubrania.
Niedowrażliwość sensoryczna
Dziecko poszukuje silnych bodźców – mocno się przytula, uderza w przedmioty, zderza się z innymi osobami. Może nie reagować na ból, hałas, zimno lub gorąco. Często wpada na przeszkody, jakby ich nie zauważało.
Zaburzenia SI mogą także objawiać się trudnościami z równowagą – dziecko unika zabaw ruchowych, nie potrafi chodzić po linii prostej, łatwo się przewraca. Ma również trudności z zapinaniem guzików czy nauką jazdy na rowerze. Dodatkowo mogą pojawić się kłopoty z koncentracją i regulacją emocji.
Teoria Integracji Sensorycznej opiera się na tworzeniu nowych połączeń nerwowych przez mózg. Tkanka ma zdolność do regeneracji, jednak wymaga odpowiedniej stymulacji układu nerwowego. Dlatego dzięki terapii mózg uczy się prawidłowego przetwarzania bodźców oraz adekwatnego reagowania na nie.
Terapia Snoezelen jako wsparcie Integracji Sensorycznej
Główną formą wsparcia i poprawiania sposobu, w jaki mózg odbiera, przetwarza oraz organizuje bodźce jest terapia Integracji Sensorycznej. Obejmuje ona różnorodne ćwiczenia angażujące ciało i układ zmysłów. Zajęcia odbywają się w specjalnie wyposażonej sali, gdzie poprzez odpowiednio dobrane zabawy ruchowe dziecko uczy się lepiej i adekwatnie reagować na bodźce.
Bardzo istotnym elementem jest pierwsze spotkanie diagnostyczne z terapeutą SI, które pozwala ocenić, w jaki sposób dziecko przetwarza bodźce sensoryczne. Stąd taka diagnoza stanowi podstawę do opracowania indywidualnego planu terapeutycznego.
Uzupełnieniem terapii SI może być również terapia Snoezelen. Jest to wielozmysłowa forma wsparcia, której celem jest stymulowanie zmysłów w przyjaznym i bezpiecznym środowisku. Zajęcia odbywają się w Sali Doświadczania Świata, zaprojektowanej tak, by sprzyjać relaksacji i swobodnej eksploracji. Przyciemnione światła, delikatna muzyka oraz wibracje pomagają wyciszyć układ nerwowy, a jednocześnie pobudzają zmysły do działania na wielu poziomach.
Jest to doskonałe uzupełnienie terapii SI, ponieważ w Snoezelen terapeuta pełni inną rolę oraz różni się sposób oddziaływania na bodźce. „Snoezelen to metoda niedyrektywna, w której terapeuta pełni rolę osoby towarzyszącej. Tworzy on atmosferę i klimat sesji, nie narzucając jej przebiegu. Dzięki takiej obecności i postawie terapeuty uzyskujemy efekt relacji uzdalniającej. Metoda ta opiera się na motywacji wewnętrznej uczestnika, co prowadzi do uzyskania lepszych efektów terapeutycznych. W Snoezelen stosuje się inne podejście do eksploracji bodźców – koncentruje się na ich głębokości, podczas gdy terapia SI skupia się na ich szerokości. Terapeuta odpowiednio je selekcjonuje, redukuje i rozprasza, aby dostosować je do potrzeb i preferencji sensorycznych uczestnika.”– mówi Mateusz Brączkowski, certyfikowany terapeuta Snoezelen (całość rozmowy – https://hkfcentrum.pl/wywiad-snoezelen/)
Jakie korzyści daje połączenie terapii SI i Snoezelen?
To coś więcej niż tylko wsparcie rozwojowe – to szansa na realną zmianę w codziennym życiu dziecka i jego rodziny.
Połączenie tych terapii to:
Lepsza regulacja sensoryczna – dziecko przestaje być „przebodźcowane”, zaczyna spokojniej reagować na dźwięki, dotyk czy ruch. Dlatego codzienne sytuacje, które wcześniej były trudniejsze, stają się łatwiejsze do opanowania.
Redukcja napięcia, stresu i pobudzenia – zajęcia w bezpiecznej przestrzeni pomagają się wyciszyć. Znika napięcie, a uczestnik lepiej radzi sobie z emocjami.
Poprawa koncentracji uwagi – dzięki połączeniu odpowiednich bodźców z relaksacją, dziecko potrafi lepiej się skupić na zadaniach, lepiej zapamiętuje informacje i rozumie polecenia.
Wzrost świadomości ciała i lepsza równowaga –podopieczny lepiej czuje swoje ciało, porusza się pewniej, chętniej podejmuje aktywność fizyczną i uczy się nowych rzeczy.
Rozwój komunikacji i relacji społecznych – dziecko łatwiej wyraża swoje potrzeby, wchodzi w interakcję z innymi i lepiej radzi sobie z emocjami.
