Święta z dzieckiem neuroatypowym
Boże Narodzenie to czas magii, prezentów i spotkań z rodziną. Grudzień wypełnia się blaskiem choinki, a upominki czekają na wręczenie — jest to zdecydowanie wyjątkowy moment w roku. Warto jednak pamiętać, że dla wielu neuroatypowych dzieci ten okres wiąże się z licznymi bodźcami i zmianami, które mogą być dla nich trudne. Dlatego tak ważne jest zrozumienie ich perspektywy i odpowiednie przygotowanie się do świątecznych dni.
Zapraszamy do przeczytania tekstu, który ukazuje perspektywę świątecznego czasu z punktu widzenia osoby neuroatypowej oraz wyzwania i strategie radzenia sobie z nimi.
Neuroatypowość – jak ją rozumieć?
Ludzie różnią się między sobą wzrostem, kolorem oczu czy temperamentem. Do tych różnic można dodać także sposób przetwarzania informacji, odczuwania bodźców, komunikowania się i funkcjonowania społecznego. Osoba neuroatypowa inaczej odbiera świat, reaguje emocjonalnie i ma odmienne potrzeby sensoryczne.
Do najczęściej wymienianych form neuroatypowości zaliczamy m.in. spektrum autyzmu, ADHD, a także Zespół Tourette’a oraz wysoką wrażliwość sensoryczną. Ujmowanie pewnych różnic jako neuroatypowości daje szansę na zrozumienie i wsparcie, a nie na ocenę czy stygmatyzację. To również możliwość wspierania dziecka zgodnie z jego mocnymi stronami oraz dobierania metod pracy i komunikacji, które najlepiej odpowiadają jego potrzebom.
Zrozumieć świąteczne wyzwania
Świąteczny czas może być pełen wyzwań dla rodzin dzieci neuroatypowych. To przede wszystkim okres zmiany planu dnia, nadmiaru bodźców, licznych spotkań z rodziną oraz wielu silnych emocji związanych z oczekiwaniem na „pierwszą gwiazdkę”.
Jednym z największych wyzwań jest właśnie zmiana rutyny. Przewidywalność jest dla wielu dzieci bardzo ważna — daje poczucie bezpieczeństwa i wyznacza jasne ramy funkcjonowania. Jej zaburzenie bywa ogromnym obciążeniem i może powodować stres.
Do tego dochodzą dekoracje, migoczące światła, muzyka, gwar rozmów oraz różnorodność zapachów, które mogą prowadzić do przeciążenia sensorycznego. Silne emocje związane z oczekiwaniem na prezenty, radością, a czasem również rozczarowaniem są często przeżywane intensywniej niż u innych dzieci.
Na wszystkie te doświadczenia dziecko neuroatypowe może reagować bardzo różnie — stresem, lękiem, niepewnością, wycofaniem czy trudnościami w regulacji emocji. W efekcie może być mniej chętne do uczestniczenia w spotkaniach, wspólnego siedzenia przy stole czy angażowania się w świąteczne aktywności.
Warto pamiętać, że każde neuroatypowe dziecko może doświadczać świątecznego czasu inaczej. To, co dla jednego jest trudne, dla innego może być neutralne lub wręcz przyjemne. Dlatego tak istotne jest indywidualne podejście i obserwacja sygnałów, które dziecko nam wysyła.
Często, zwłaszcza w przypadku dzieci w spektrum autyzmu, może występować wybiórczość pokarmowa. Stanowi to kolejne wyzwanie, szczególnie w kontekście rodzinnej kolacji wigilijnej.
Dodatkowo pojawiają się oczekiwania ze strony rodziny oraz ewentualne komentarze dotyczące zachowania dziecka. Wyzwania, z którymi mierzy się dziecko neuroatypowe, stają się jednocześnie wyzwaniami i źródłem stresu dla rodzica.
Dlatego przed Bożym Narodzeniem warto zadać sobie kilka pytań:
• Jakie Ty, jako rodzic, masz oczekiwania wobec świąt?
• Pomyśl o poprzednich świętach — kiedy było Ci trudno?
• Jakie sytuacje wywołują u Ciebie stres (np. podróż, hałas, presja rodziny)?
Każde wyzwanie staje się łatwiejsze do pokonania, gdy jesteśmy na nie przygotowani. Taka refleksja pomoże Ci lepiej przygotować siebie i dziecko do nadchodzących świąt.
Strategie przygotowania do świąt w neuroatypowym świecie
W jaki sposób przygotować siebie i dziecko na świąteczne wyzwania?
Przygotujcie plan
Może to być plan całych świąt lub tylko dnia, który wydaje Ci się najbardziej wymagający. Warto także pomysleć o podróży oraz porozmawiać o ewentualnych odstępstwach od planu. Ważne, aby dziecko wiedziało, że pewne elementy mogą się zmienić — na przykład trasa, godziny posiłków czy rodzaj potraw.
Rozmowa jako pierwszy krok do zrozumienia
Rozmowa nie dotyczy wyłącznie dziecka, ale także psychoedukacji rodziny. Wyjaśnienie bliskim, jakie potrzeby ma dziecko i jakie wyzwania mogą pojawić się podczas świąt, pomoże stworzyć wspierającą atmosferę.
Można omówić m.in.:
– trudności związane z kolacją wigilijną,
– niechęć do wspólnego kolędowania lub przytulania się z dalszą rodziną,
– wybiórczość pokarmową i potrzebę niewmuszania jedzenia,
– możliwość przygotowania dla dziecka ulubionej potrawy.
Wspólne tworzenie planu lub narysowanie go w formie komiksu może dodatkowo ułatwić dziecku zrozumienie nadchodzących wydarzeń.
Pomyśl o miejscu wyciszenia i haśle bezpieczeństwa
Ilość bodźców — świetlnych, zapachowych czy dźwiękowych — może być dla dziecka przytłaczająca. Dlatego warto przygotować miejsce, które będzie wolne od nadmiaru bodźców i pozwoli dziecku uspokoić się.
Dobrze jest również wspólnie ustalić „hasło bezpieczeństwa”, które dziecko wypowie w chwili przeciążenia, zanim dojdzie do krytycznej sytuacji. Może to oznaczać przejście do innego pokoju lub po prostu krótkie wyjście na świeże powietrze.
Gdy dziecko użyje hasła bezpieczeństwa:
– nie pytaj dlaczego,
– nie analizuj,
– po prostu zróbcie przerwę i przejdźcie w spokojniejsze miejsce, aby zmienić otoczenie i zredukować bodźce.
Wykorzystaj potencjał dziecka
Dzieci neuroatypowe mają wyjątkowe zdolności: skupienie na detalach, wrażliwość sensoryczną, kreatywność, dobrą pamięć oraz talenty artystyczne i manualne. Warto dobierać zadania tak, aby odpowiadały indywidualnym predyspozycjom dziecka.
Może na przykład:
– układać ozdoby i sortować bombki kolorami,
– nakrywać do stołu według ustalonego schematu,
– tworzyć kartki świąteczne lub własne ozdoby,
– przygotować swój kącik relaksu,
– w przypadku specyficznych zainteresowań — zaprojektować tematyczną część dekoracji świątecznej, np. związaną z dinozaurami czy kosmosem,
– ozdabiać pierniczki i układać je w określone wzory,
– pomagać w rozdawaniu prezentów,
– pełnić rolę „Świątecznego Kuriera”, czyli przenosić rzeczy, zanosić talerze czy pilnować, aby każdy dostał serwetkę.
Zadbaj o swój potencjał
Pamiętaj — to Wasze Święta, a najważniejsze jest to, jak czujesz się Ty i Twoje dziecko. Oczekiwania rodziny nie są ważniejsze niż Wasz komfort, a Ty masz prawo stawiać granice, nawet w Boże Narodzenie.
Warto wcześniej przemyśleć, co jest dla Ciebie naprawdę istotne. Zadbaj o siebie i o swój spokój — to pierwszy krok do zadbania o potrzeby Twojego dziecka.
Święta z uważnością i zrozumieniem
Święta Bożego Narodzenia w rodzinie dziecka neuroatypowego mogą być pełne wyzwań, ale również wielu wartościowych i bliskich chwil. Kluczem jest zrozumienie potrzeb dziecka, przygotowanie się na możliwe trudności oraz zadbanie o własny spokój i granice. Kiedy świadomie spojrzymy na to, co może być dla nas trudne, a co pomaga nam czuć się bezpiecznie, łatwiej stworzyć atmosferę, w której każdy członek rodziny ma swoje miejsce.
Neuroatypowość nie oznacza rezygnacji ze świątecznej radości — oznacza jedynie potrzebę innego podejścia, większej uważności i elastyczności. Dając dziecku wsparcie, strukturę, możliwość wyciszenia się i zadania dopasowane do jego potencjału, tworzymy warunki, w których może ono czuć się bezpieczne i spokojne.
Niech te Święta będą czasem bliskości i akceptacji — dokładnie takich, jakich potrzebuje Twoje dziecko i cała Wasza rodzina.
Nasza platforma edukacyjna – HKFedu!
Na edu.hkfcentrum.pl znajdziesz kompleksową ofertę edukacyjną, stworzoną z myślą o skutecznym i wygodnym zdobywaniu wiedzy.
Szkolenia online – ucz się kiedy i gdzie chcesz
Webinary na żywo – aktualna wiedza i interakcja z ekspertami
Szkolenia stacjonarne – unikatowa wymiana wiedzy
